Erven of Schenking!

Ons erfrecht dateert nog uit de tijd van Napoleon. Binnenkort komt daar echter verandering in: na twee eeuwen immobilisme heeft de federale regering de successieregels gewijzigd. Ze worden van kracht op 1 september 2018. Maar als je die wijzigingen wilt toepassen, zul je een testament moeten opstellen of je bestaande testament moeten wijzigen afhankelijk van de nieuwe bepalingen waarvan je gebruik wilt maken.

1. De helft van je vermogen kan naar andere personen gaan dan je kinderen (ongeacht het aantal kinderen).
2. Bij schenkingen wordt de waarde van de geschonken goederen op een nieuwe manier berekend.

Door de federale hervorming van het erfrecht kun je een groter deel van je vermogen nalaten aan personen die geen directe bloedverwanten zijn. Wil je dat doen, dan moet je er wel rekening mee houden dat de successierechten, die een gewestelijke bevoegdheid zijn, niet veranderen. Legaten en schenkingen aan andere personen dan je kinderen of bloedverwanten worden dus belast volgens de bestaande regels.

Voor jou verandert er niets. Bij je overlijden wordt je vermogen verdeeld volgens de bestaande wetgeving. Je kinderen erven een gelijk deel van je vermogen in naakte eigendom. Ben je gehuwd, dan erft je partner het vruchtgebruik van je vermogen.

Je hebt kinderen
Op dit moment is het zo dat als je een deel van je vermogen wilt nalaten aan andere personen of entiteiten dan je kinderen, dat deel beperkt is naargelang van het aantal kinderen dat je hebt. Aan iedereen komt immers een gelijk deel toe. Als je dus één kind hebt, dan kun je vrij beschikken over de helft van je vermogen. Met twee kinderen is dat een derde, met drie kinderen een vierde, enz. (de andere delen gaan dan naar je kinderen).
Als je overlijdt na 1 september 2018, kun je vrij beschikken over de helft van je vermogen, ongeacht hoeveel kinderen je hebt (de andere helft wordt gelijk verdeeld over de kinderen).

Je hebt geen kinderen
Als je ouders na je overlijden nog leven en je feitelijk samenwoont met je partner, kan die persoon al jouw goederen erven als je dat wenst. De nieuwe erfenisregels maken het dus mogelijk om geen rekening te houden met de ouderlijke reserve. Een opmerking hierbij: als je ouders behoeftig zijn, kunnen ze aanspraak maken op een onderhoudsuitkering.

Belangrijk
Als je de nieuwe regels wilt toepassen die gelden vanaf 1 september 2018, dan moet je je testament wijzigen. Je kunt ook anticiperen op de wijzigingen en je wensen duidelijk maken voor een mogelijk overlijden voor of na 1 september 2018. Het is dus mogelijk om rekening te houden met twee verschillende situaties in hetzelfde testament.

Als je tijdens je leven schenkingen doet, wordt je vermogen na je overlijden virtueel opnieuw samengesteld om de delen gelijk te verdelen over je erfgenamen.

Op dit moment wordt de waarde van de roerende goederen vastgelegd op het ogenblik van de schenking, terwijl dat voor vastgoed op het moment van overlijden is. Als het vastgoed in waarde gestegen is, zal daar dus rekening mee worden gehouden voor de verdeling van je vermogen. Het is dus mogelijk dat de begunstigde van een vastgoedschenking de meerwaarde gelijk moet verdelen over zijn of haar broers en zussen.

Vanaf 1 september 2018 wordt de waarde van alle schenkingen (roerend en onroerend) bepaald op het moment van overlijden (met een indexering tussen het moment van schenken en het moment van overlijden). Denk eraan dat ook deze nieuwe regeling negatieve gevolgen kan hebben. Onder meer wanneer je je onderneming nalaat aan je kinderen. Als zij de waarde van de onderneming sterk doen stijgen, zullen ze het ongetwijfeld niet eerlijk vinden dat ze een indexering moeten betalen op de meerwaarde die ze zelf verwezenlijkt hebben! In dat geval is het misschien een beter idee om in je testament te kiezen voor het behoud van de oude regels. Maar houd er wel rekening mee dat als je daarvoor kiest, dat voor al je schenkingen geldt. De optimale oplossing zal dan ook geval per geval moeten worden bepaald voor elke specifieke situatie.
Een nieuwe mogelijkheid is het afsluiten van een erfovereenkomst: dat wordt mogelijk vanaf 1 september 2018 en is bedoeld om, na de bijeenkomst en het akkoord van alle betrokkenen, het evenwicht tussen de verschillende schenkingen te regelen om betwistingen na je overlijden te vermijden.

Belasting op erfenissen

De successierechten zijn een gewestelijke bevoegdheid. Ze zijn dan ook enkel van toepassing in het gewest van de overledene. Ze hangen ook af van de verwantschap en van het bedrag van de nalatenschap: hoe kleiner de verwantschap of hoe groter het vermogen, hoe hoger het belastingtarief.

In Brussel zijn er op dit moment geen nieuwe bepalingen voorzien als reactie op de federale hervorming. De geldende tarieven blijven dus van toepassing. De belasting bedraagt 3 tot 30% van het geërfde bedrag voor erfgenamen in rechte lijn, echtgenoten en wettelijk samenwonenden. Het tarief voor feitelijk samenwonenden, die gelijkgesteld worden aan vreemden, kan oplopen tot 80% van het geërfde bedrag (vanaf € 175 000). Om de situatie van nieuw samengestelde gezinnen te vereenvoudigen, worden stiefkinderen echter sinds 2017 gelijkgesteld aan kinderen. Zij betalen dus hetzelfde tarief als halfbroers en -zussen. Dat voordeel wordt echter niet automatisch toegekend: om je stiefkinderen op dezelfde manier te laten erven als je kinderen, moet je ten gunste van de stiefkinderen een testament opstellen waarbij de gelijke verdeling voor iedereen wordt gerespecteerd.

Voor Brussel gelden bovendien enkele bijzondere bepalingen. De echtgenoot wordt volledig vrijgesteld van successierechten op zijn/haar deel van de gezinswoning en de erfgenamen in rechte lijn genieten voordeeltarieven. Bovendien geldt er een vrijstelling op de eerste schijf van € 15 000 voor de echtgenoot en de erfgenamen in rechte lijn. Voor kinderen wordt de vrijstelling ook nog verhoogd met € 2 500 per jaar tot 21 jaar.

Belastingen op schenkingen

Schenkingen worden net zoals erfenissen belast afhankelijk van het gewest, het bedrag en de begunstigde in kwestie. Er wordt echter ook een onderscheid gemaakt tussen roerende en onroerende goederen. Het tarief varieert van 3 tot 7% voor roerende goederen. Voor vastgoed bedraagt het tarief voor erfgenamen in rechte lijn en echtgenoten 3 tot 27%, afhankelijk van de prijs van het vastgoed. Voor een vreemde bedraagt het tarief tot 40%.